BÀI 2: TRÍ TUỆ NHÂN TẠO TRONG KHOA HỌC VÀ ĐỜI SỐNG
I. TRÍ TUỆ NHÂN TẠO (AI) VÀ SỰ PHÁT TRIỂN CỦA MỘT SỐ LĨNH VỰC
Vai trò của AI:
AI đã và đang tạo ra những thay đổi lớn, phát triển mạnh mẽ dựa trên những thành tựu to lớn của mình.
AI đã trở thành một phần không thể thiếu của cuộc sống hiện đại.
Các lĩnh vực tiêu biểu ứng dụng AI:
Hệ chuyên gia: Phát triển vượt bậc, có khả năng tự học từ dữ liệu.
Y học và chăm sóc sức khỏe: Cải thiện chẩn đoán (ví dụ: IBM Watson for Oncology), hỗ trợ điều trị kịp thời.
Giao thông vận tải: Phát triển phương tiện tự lái (ô tô, máy bay không người lái), quản lý giao thông thông minh.
Tài chính, ngân hàng: Tự động hóa cập nhật dữ liệu, phân tích hỗ trợ quyết định đầu tư, phát hiện gian lận.
Sản xuất: Nâng cao hiệu suất, tự động hóa quy trình với robot và hệ thống tích hợp AI.
Nông nghiệp: Trang trại thông minh, tối ưu hóa chăm sóc vật nuôi, cây trồng, dự đoán mùa vụ.
Giáo dục: Nền tảng học tập cá nhân hóa, trợ lí học tập AI (ví dụ: trả lời câu hỏi, cung cấp tài liệu).
Khoa học xã hội & nhân văn: Thu thập, phân tích quan điểm xã hội, mô phỏng hiện tượng xã hội, sáng tạo tác phẩm âm nhạc, hội họa, văn học.
Xử lí ngôn ngữ tự nhiên & thị giác máy tính: Dịch thuật tự động, hỗ trợ khách hàng, nhận dạng hình ảnh, video.
II. TRÍ TUỆ NHÂN TẠO VÀ MỘT VÀI CẢNH BÁO
Tình trạng phát triển hiện tại và tương lai của AI:
Hiện tại: Phần lớn AI là Trí tuệ nhân tạo hẹp/yếu (Narrow AI/Weak AI).
Tương lai: Mục tiêu là phát triển Trí tuệ nhân tạo tổng quát/mạnh (General AI/Strong AI) có năng lực trí tuệ như con người, có khả năng áp dụng tri thức đa lĩnh vực.
AI tạo sinh (Generative AI) đang phát triển mạnh mẽ.
Ví dụ về AI tạo sinh: ChatGPT
Là hệ thống AI có tri thức, khả năng suy luận và học hỏi.
Được huấn luyện trên lượng lớn dữ liệu văn bản.
Khả năng nổi bật: Hiểu và tạo văn bản ngôn ngữ tự nhiên, trả lời câu hỏi thông minh, xử lí thông tin phức tạp, tương tác liên tục và cải thiện phản hồi.
Có thể làm thơ, soạn nhạc, viết thư, thiết kế và sửa lỗi lập trình.
Được đánh giá là bước đột phá trong AI năm 2022, có thể thay đổi cách làm việc, học tập.
Những nguy cơ và cảnh báo từ AI:
Áp lực thất nghiệp: AI có thể tự động hóa nhiều công việc.
Ảnh hưởng quyền riêng tư: Thu thập lượng lớn dữ liệu cá nhân, lo ngại lạm dụng.
Thiếu minh bạch: Nhiều ứng dụng AI là "hộp đen", khó hiểu cách ra quyết định, thiếu trách nhiệm giải trình.
Rủi ro về an ninh, an toàn: Dễ bị tấn công, thay đổi dữ liệu, dẫn đến quyết định sai lầm gây hại trực tiếp cho con người.
Vấn đề đạo đức và pháp lý:
Cần đảm bảo AI được xây dựng và sử dụng minh bạch và có trách nhiệm.
Cần có những ràng buộc pháp lí với AI trong các lĩnh vực ảnh hưởng trực tiếp đến sinh mạng con người (ví dụ: cấm giao toàn quyền quyết định cho AI gây sát thương).
Các thí nghiệm liên kết sinh học và công nghệ (kết hợp não người và "não" robot) gây tranh cãi vì rủi ro cao, nguy cơ công nghệ kiểm soát ý thức con người.
Giải pháp:
Cần có các giải pháp đảm bảo an toàn và giám sát chặt chẽ quá trình phát triển AI.
Đảm bảo AI mang lại cơ hội tiến bộ, nâng cao chất lượng cuộc sống, phục vụ lợi ích cộng đồng, không gây hậu quả xấu cho xã hội.
Đây là mối quan tâm lớn của các chuyên gia, nhà khoa học, chính trị gia trên toàn thế giới.